این مقاله برای والدین کودکان ابتدایی است. امیدواریم با خواندن این مقاله، نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد را متوجه شوید. ما دو پیش فرض مهم در نظر گرفته‌ایم و آن این است که:
۱- معلم به میزان منطقی تکلیف داده باشد.
۲- دانش‌آموز نرمال باشد.
۱- برای مقابله با تنبلی در نوشتن تکالیف زمان تعیین کنید
برای حل مشکل تنبلی در نوشتن تکالیف باید زمان تعیین کنید. بهتر است از معلم بپرسید که مشق نوشتن بچه‌ها چه‌قدر طول می‌کشد. به‌صورت میانگین مشق نوشتن بچه‌ها، فقط ۱۰ تا ۲۰ دقیقه، برای اول تا سوم ابتدایی و ۱۰ تا ۵۰ دقیقه، برای چهارم تا ششم ابتدایی زمان می‌برد.
۲- نیاز کودک به شما
بسیاری از والدین نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد را نمی‌دانند. قبل از دخالت مستقیم مشاهده کنید. ببینید اصلا به شما نیاز دارد یا خیر. تا می توانید خودتان را دور کنید. بگذارید خودش تکالیفش را انجام دهد. بد نیست گاهی به این موضوع فکر کنیم که همین بچه‌ی لجباز که بدون کمک من مشق نمی‌نویسد، خیلی دوست داشت که خودش همه‌ی کارهایش را انجام دهد و من مانع می‌شدم. پس یکی از اصلی‌ترین دلایل لجبازی کودک و تنبلی در نوشتن تکالیف، ما والدین هستیم. یعنی نگذاشتیم مستقل بزرگ شوند.
۳- کاهش وابستگی در نوشتن تکالیف با روش سانتی‌متری
اگر وابستگی شدید ایجاد کرده‌اید، به‌مرور این وابستگی را کم کنید. کاهش وابستگی را سانتی‌متر به سانتی‌متر انجام دهید. در این فرایند نباید اعتماد کودک به شما آسیب ببیند. در ادامه این مورد را با یک مثال، بیشتر توضیح می‌دهیم.
تصور کنید که شما یک مادر هستید که فرزند شما در هنگام مشق نوشتن به شدت بسیار زیاد به شما وابسته است.
- روز اول: سرتان را دور از دفتر مشق نگه دارید. همین! برای روز اول کافی است.
- روز دوم: یک قدم دور بنشینید یا صندلی خودتان را نیم‌متر دورتر بگذارید و بدون اینکه هیچ کار اضافه‌ای انجام دهید، به کودک‌تان عاشقانه توجه کنید.
- روز سوم: در همان فاصله‌ی یک‌قدمی، گاهی برای چند لحظه بلند شوید و دوباره بنشینید (به بهانه یک حرکت کششی یا ورزشی).
- روز چهارم: در همان فاصله یک‌قدمی به کودک بگویید تا تو مشق می‌نویسی من برم برات یک چیز خوشمزه بیارم تا با هم بخوریم؛ و زود با خوراکی برگردید. خوراکی باید آماده باشد مثل خشکبار، میوه و غیره.
- روز پنجم: این‌بار هم به بهانه‌ی آوردن خوراکی بروید ولی خوراکی‌ای که درست کردنش چند دقیقه طول می‌کشد مثل آب‌میوه، شیرموز و غیره. در زمان آماده کردن خوراکی سعی کنید سروصدای شما به مکانی که کودک مشق می نویسد برسد.
- روز ششم: از او تشکر کنید و بگویید چقدر لذت می‌برم که خودت مشق‌هایت را می‌نویسی.
- روز هفتم: به او بگویید ده دقیقه دیگر برمی‌گردم و واقعا ده دقیقه دیگر برگردید و با نگاه‌ها، جملات و رفتار عاشقانه به او محبت کنید و بعد ده دقیقه دیگر دوباره بروید. به مرور کودک بدون حضور شما مشق خواهد نوشت.
۴- کمک کردن هنگام عصبانیت ممنوع
اگر عصبانی هستید لطفا کمک نکنید؛ چون به صورت ناخودآگاه تمام عصبانیت خودتان را روی بچه خالی می‌کنید و این به نفع هیچ‌کس نیست.
۵- تشویق بیش از اندازه ممنوع
تشویق بیش از اندازه و ذوق‌زدگی غیرمعمول، ممنوع. بچه‌ها در این حالت ارضا می‌شوند و دیگر انگیزه‌ای به ادامه‌ی انجام تکلیف نخواهند داشت. تشویق زیاد باعث افزایش تنبلی در نوشتن تکالیف میشود. یعنی کودک رشوه‌گیر میشود.
۶- برای مقابله با تنبلی در نوشتن تکالیف وقت تعیین کنید
با تعامل وقت تعیین کنید. یعنی تلویزیون، بازی با موبایل، بازی با دوستان، خوابیدن و تکالیف را برای کودک‌تان اولویت‌بندی کنید.
به این مکالمه دقت کنید:
مادر: خب عزیزم به نظرت مشقات چقدر طول می‌کشه؟
کودک: یک ساعت.
مادر: چه‌قدر خوب. پس کلی وقت برای بازی و کارهای باحال داری. خب کی دوست داری انجام بدی؟ ظهر که از مدرسه میای بعد از ناهار زمان مناسبی هست؟
کودک: نه می خوام تلویزیون نگاه کنم.
مادر: باشه چقدر تلوزیون نگاه کنی خوبه؟
کودک: یک ساعت.
مادر: بسیار خوب. پس تا اینجا یک ساعت تلویزیون داریم و یک ساعت مشق نوشتن. دوست داری بعد از تلویزیون هم نیم ساعت بخوابی؟
کودک: آره.
مادر: خب پس برنامه این‌جوری شد. اول ناهار، بعد تلویزیون، بعد خواب و بعد مشق نوشتن.
کودک: خوبه
مادر: بعد از مشق هم با هم بازی می‌کنیم.
کودک: عالیه
(البته این برنامه یک نمونه است و برای رفع تنبلی در نوشتن تکالیف دانش‌آموزان مفید است؛ و از نظر تربیتی، نگاه کردن تلویزیون قبل از خواب، توصیه نمی‌شود؛ ولی بعد از مدتی که نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد را آموختید، می‌توانید این برنامه را حرفه‌ای‌تر تنظیم کنید.)
۷- موارد مزاحم را دور کنید
این حق یک دانش‌آموز است که در محیطی آرام و بدون استرس تکالیفش را انجام دهد. در زمان مشق نوشتن بچه‌ها با تمام اعضای خانواده هماهنگ باشید و در زمان انجام تکلیف، همه اعضای خانواده این موارد را رعایت کنند:
- با صدای بلند صحبت کردن ممنوع.
- دعوا و درگیری ممنوع.
- صحبت با موبایل با صدای بلند ممنوع.
- صدای بلند تلویزیون ممنوع.
- و هر چیز دیگری که باعث حواس‌پرتی میشود را دور کنید.
دقت کنید که انجام این‌کار سخت نیست چون فقط حدود نیم ساعت تا یک ساعت در روز، این شرایط در خانه ایجاد میشود.
۸- بچه‌ها خودشان مسئول‌اند
مشق مال بچه‌هاست، نه مال والدین. شما مسئول مشق‌نوشتن نیستید. راهنمایی‌های اضافی انجام ندهید و تا می‌توانید ساکت باشید. اگر کودک بدون حضور شما می‌تواند مشق بنویسد، کارتان را درست انجام داده‌اید؛ در غیر این صورت کودک شما مسئولیت‌پذیری لازم را ندارد و نیاز است که به‌صورت سانتی‌متری (که در نکات قبل ذکر کردم) از کودک دور شوید و به‌مرور کار را به خودش بسپارید.
بگذارید خطا کند و اشتباه بنویسد.
کودکان در سنین دبستان با آزمون و خطا بهتر یاد می‌گیرند.
جملات زیر را اصلا نگویید:
این چیه نوشتی!ای بابا دقت کن دیگه!
داری دیوونم می‌کنی‌ها.
تو هم خودتو مسخره کردی با این مشق نوشتنت.
کودک مسئول خودش می‌تواند مشکل تنبلی در نوشتن تکالیف را حل کند.
۹- استفاده از پاککن ممنوع
تا جایی که امکان دارد از پاککن استفاده نکنید. بدترین کار این است که پدر یا مادر پاککن به دست بالای سر کودک می‌ایستند و هرچه او اشتباه نوشت را پاک می‌کنند. این شبیه به جنایت است! شما با این‌کار اعتمادبه‌نفس کودک را نابود می‌کنید و لجاجت و تنفر را در او زیاد می‌کنید. بگذارید خودش بنویسد. موارد بد و اشتباه خود کودک، ارزشمندتر از موارد درستی است که شما نوشته‌اید.
۱۰- والدین نرمال هیچ مشکلی ندارند
نرمال یعنی والدینی که مرزهای تربیت و رام کردن را می‌شناسند.
اگر بلد نیستید، هیچ‌کاری نکنید. بگذارید کودک خودش کارش را انجام دهد.
اگر اشتباه هم انجام داد، هیچ جای نگرانی نیست. معلمان باهوش و خوب می‌دانند که اشتباه کردن حق دانش‌آموزان است.
۱۱- مقایسه ممنوع
هر کودک یک ویژگی منحصربه‌فرد برای خودش دارد. شخصیت مثل اثر انگشت است. سرعت تفکر، سرعت حرکت دست، میزان احساسات و غیره در کودکان مختلف متفاوت است. در زمان مشق نوشتن اسم هیچ کودک دیگری را نیاورید؛ چون ذهن کودک شما بر روی آن کودک متمرکز میشود و دیگر به تکالیف فکر نمی‌کند. این کم‌ترین آسیبی بود که مقایسه کردن به کودک می‌زند. آسیب‌های مقایسه و قضاوت کودکان بسیار وخیم و طولانی‌مدت است. مقایسه کردن، هرگز تنبلی در نوشتن تکالیف را بهبود نمی‌بخشد.
۱۲- انتقام گرفتن با ننوشتن تکالیف
اگر زیاد حساسیت نشان دهید کودک متوجه میشود که تنبلی در نوشتن تکالیف برای شما مهم است و همین‌طور تنبلی در نوشتن تکالیف شما را عصبی و ناراحت می‌کند. پس به‌راحتی می‌تواند با انجام ندادن تکالیف شما را عصبی کند. والدین زرنگ کاری می‌کنند که کودک اجازه‌ی چنین سوء‌استفاده‌هایی را نداشته باشد. حتی کودک تهدید هم می‌کند که
پس من مشقام رو نمی‌نویسم.
بدترین کار این است که بگویید: خب به‌درک؛ ننویس؛ و بعد از چند دقیقه به خاطر ننوشتن تکالیف دوباره دعوایش کنید.
گفتن جمله به‌درک خیلی زشت است و بدآموزی هم دارد و کار خوبی نیست. ولی اگر گفتید به درک، تا انتها صبر کنید و واقعا خودتان را بی‌اهمیت نشان دهید. بی‌اهمیتی کامل کار درستی نیست ولی اهمیت دادن و دعوا کردن دوباره‌ی کودک، کاری به مراتب اشتباه‌‌تر است.
۱۳- به سبک نوشتن و انجام تکلیفش احترام بگذارید
بعضی بچه‌ها دوست دارند موقع نوشتن تکالیف تکان بخورند، شعر بخوانند یا سرو صدا کنند. در سال‌های اولیه‌ی دوره‌ی ابتدایی این جنبوجوشها با توجه به شخصیت بچه‌ها تا حدودی طبیعی است.
به‌خاطر این رفتار‌های هیجانی، شاد و بچگانه‌ی کودکان، خود را سرزنش نکنید. اما اگر این جنبوجوشها حالت بی‌قراری و استرس دارد، باید در کنار کودک بمانید، به او کمک کنید و بعد از اینکه آرام گرفت، به روش سانتی‌متری که قبلا گفتم کم‌کم از او فاصله بگیرید.
۱۴- خلاقیت، بهترین نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد
مثلا گفتیم که از پاککن باید خیلی کم استفاده کنیم. معمولا والدین به چهار روش این کار را انجام می‌دهند.
گروه اول:
بده من اون پاککن لعنتی رو. حالم رو به‌هم زدی این‌قدر هی پاک می کنی.
مشخص است که این روش چه بلایی سر کودک می‌آورد. این روش کاملا اشتباه است.
گروه دوم:
پاککن را پنهان می‌کنند و بعد که کودک به آن نیاز دارد به پدر یا مادرش می‌گوید: پاککن کجاست؟ و پدر یا مادر می گوید نمی‌دانم. با این‌کار دروغ‌گویی را به بچه‌ها یاد می‌دهیم که اصلا کار خوبی نیست.
گروه سوم:
پدر یا مادر به فرزندش می گوید: عزیزم استفاده‌ی زیاد از پاککن خوب نیست. اجازه میدی پاککن رو کمی ازت دور کنم تا هی وسوسه نشی؟
اگر والدین نرمال باشند و کودک به صورت بسیار خوب تربیت شده باشد، این موضوع را می‌پذیرد.
خوشبختانه برخی والدین دقیقا همین کار را می‌کنند و من به آن‌ها تبریک می‌گویم. اما مشکل اینجاست که عموما کودک را این‌قدر منطقی تربیت نکرده‌ایم.
اما گروه چهارم:
پدر یا مادر با کمی خلاقیت شروع به بازی می‌کند. مادر صدای پاککن را در می‌آورد و می‌گوید: ای بابا خسته شدم این‌قدر از من کار کشیدی. یه‌کم به من استراحت نمی‌دی؟ ازت خواهش می‌کنم بذار برم تو جامدادی بخوابم. فقط وقتی واقعا به من نیاز داشتی منو بیدار کن باشه عزیزم؟
خلاقیت و بازی در بسیاری از بحران‌های تربیتی به کمک ما می‌آیند.
بهترین نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد، بازی کردن است.
اگر تکلیف نوشتن، جذاب و خلاقانه باشد مشکل تنبلی در نوشتن تکالیف وجود نخواهد داشت.
۱۵- نمی‌توانم، در بیشتر اوقات یعنی توجه می‌خواهم
نمی‌توانم گفتن کودک را به حساب ناتوانی او نگذارید. بیشتر اوقات همین‌که در کنارش قرار بگیرید و دوستانه به کارش دقت کنید و حرفش را گوش کنید برایش کافی است. باز هم توصیه می‌کنم در زمینه‌ی نحوهی برخورد با کودکی که نمی‌خواهد مشق بنویسد، تکنیک شماره‌ی سه یعنی روش سانتی‌متری را با دقت اجرا کنید.
۱۶- همکاری و هماهنگی کامل با معلم کلاس
برخی والدین خیلی زیاد از معلم درباره فرزندشان سوال می‌کنند؛ به حدی که معلم عصبی میشود. از طرف دیگر برخی والدین هیچ اعتنایی به معلم نمی‌کنند. بهترین کار این است که ابتدای سال با معلم فرزندتان مذاکره کنید و از ایشان روش ارتباط را بپرسید. با توجه به سبک معلم ممکن است هر هفته نیاز به مذاکره باشد یا اینکه معلم ترجیح دهد با شما هر دوماه فقط یک‌بار جلسه داشته باشد. حتما به سبک و روش معلم احترام بگذارید. حساسیت شما در ارتباط معلم ممکن است تاثیر منفی داشته باشد. به‌هرحال معلم هم مثل همه‌ی انسان‌های دیگر ممکن است به خاطر وسواسی بودن و انتقادهای پی‌درپی شما نسبت به کودک حس بدی پیدا کند.
۱۷– رابطه‌ی عاطفی بین شما و فرزندتان مهم‌تر از تکلیف است
هیچ چیزی ارزش این را ندارد که رابطه عاطفی شما و فرزندتان خراب شود. عشق شما نباید مشروط باشد. دوست داشتن شما نباید مشروط باشد.
به یاد داشته باشید که دعوا کردن و تنبیه به دلیل تنبلی در نوشتن تکالیف را اصلا توصیه نمی‌کنم.
این جملات را هرگز نگویید:
۱- اگه مشقات رو ننویسی دوست ندارم.
۲- اگه مشقات رو بنویسی دوست دارم.
به جای آن بگویید:
۱- چقدر خوب که مشقات رو نوشتی؛ این کارت باعث شد خوشحال بشم.
۲- اینکه مشقات رو ننوشتی خوب نیست و به‌خاطر این کارت دلخور شدم. البته اگه جبران کنی منم دوباره خوشحال می شم.
منبع: raveshtadris.com